Nhiều người thường hiểu chơi và học là đối lập nhau, người lớn vẫn hay trách móc trẻ con cứ ham chơi bời mà không lo học hành. Nhưng thật ra, nếu biết chơi một cách lành mạnh thì chơi chính là học và khi việc học hành trở nên hấp dẫn thì học chính là chơi.
Trẻ em thường không thích làm việc gì gò bó như ngồi ngay ngắn trong phòng học thật lâu một cách nghiêm túc. Chúng thích chạy nhảy, vui đùa, quậy phá cùng đám bạn bè, thỏa thích hơn và không hề biết mệt. Đây cũng là trăn trở của nhiều bậc phụ huynh, mệt mỏi với những đứa trẻ ham chơi không lo học. Chính vì vậy, nếu chúng ta biết cách làm thế nào để kết hợp học mà chơi, chơi mà học thì trẻ em sẽ học hành một cách thích thú, ham mê, không cần phải nhắc nhở khuyên răn nhiều, vẫn có thể tự giác.
Muốn vậy, ngay từ nhỏ, trẻ em cần được rèn luyện, hướng sự ham mê vào các trò chơi lành mạnh và bổ ích đồng thời tránh những trò nguy hiểm hay có hại. Để tránh trẻ em sa đà vào một trò chơi nguy hại, cách tốt nhất là các bậc làm cha làm mẹ hãy chủ động gợi ý và hướng dẫn một trò chơi lành mạnh khác hấp dẫn hơn. Tuy nhiên, không phải trò chơi lành mạnh nào trẻ em cũng thích thú, các bậc phụ huynh cần tìm ra nhiều trò chơi khác nhau, phù hợp với sở thích và cá tính của mỗi đứa trẻ. Đồng thời đối với các trò chơi có hại, các em cần được ngăn cản theo mức độ nghiêm khắc tăng dần từ khuyên bảo, nhắc nhở đến thỏa hiệp, ra điều kiện, tránh phạt nặng hay nổi nóng ngay từ lúc đầu.
Chơi mà học
Việc trẻ em học thông qua các trò chơi là sự thật, bởi sân chơi chính là nơi rèn luyện nhân cách, cá tính, các kỹ năng trí tuệ, cảm xúc, phát triển các giác quan cũng như là nơi "nếm mùi thất bại" đầu tiên của chúng trong cuộc đời. Các trò chơi trí não như ghép hình, xếp chữ, nhận biết các con vật, hình thể, vân vân... chẳng những giúp trẻ thêm hiểu biết thế giới xung quanh mà còn giúp các em sáng tạo với những tác phẩm của riêng mình. Trẻ em thường hay có những sáng tạo ngộ nghĩnh, đôi khi không giống ai, nhưng đó chính là những thành quả trí tuệ đầu tiên, cần được khuyến khích và gợi mở. Các hoạt động vui đùa với bạn bè thông qua các trò chơi dân gian, trốn tìm, bóng đá, đá cầu, rồng rắn lên mây, chơi nẻ, bịt mắt bắt dê, nhảy dây, đánh trận giả, vân vân... chẳng những giúp các em phát triển thể lực, nhạy bén, linh hoạt mà còn tạo ra cho các em tính tập thể, biết cách thua cuộc, biết nhường nhịn, chia sẻ với bạn và dạn dĩ, hòa đồng hơn.
Để việc học trở nên hấp dẫn như một trò chơi, từ khi còn chưa cắp sách đến trường, trẻ em cần được quen dần với đám đông, không quá rụt rè khi tiếp xúc với người lạ. Đây là bước chuẩn bị cần thiết cho ngày đầu tiên đến trường, bước ngoặc lớn trong đời của các em, những em không quen với lớp học lạ lẫm sẽ cảm thấy sợ hãi, không muốn đi học và cảm thấy việc đi học như một "cực hình". Ngày đầu tiên đến lớp suông sẻ là một khởi đầu quan trọng, các bậc phụ huynh nên dành thời gian quan tâm theo dõi các em vào giai đoạn này. Ở các lớp mẫu giáo cũng như vào cấp tiểu học, nhà trường nên là sân chơi thân thiện, tránh những hình phạt nặng nề, thay vào đó thầy cô giáo của các em cần gần gủi, ân cần như người "mẹ hiền" thật sự đồng thời gợi mở những hứng thú tò mò trong các em từ những bài học. Ở những nước có nền giáo dục phát triển, trẻ em luôn rất thích đến trường và rất thích thầy cô giáo vì nơi đó có bạn bè để chơi đùa, có thầy cô để chia sẻ. Thầy cô giáo cũng không được phép có những hành vi dùng vũ lực với trẻ em, vì việc đó vi phạm pháp luật và người phạm luật sẽ bị đuổi ra khỏi trường học vĩnh viễn.
Học mà chơi
Đối với thanh thiếu niên cũng như học sinh sinh viên, việc học và chơi vẫn còn rất quan trọng. Dù có thể đã quen với nếp học hành nghiêm túc, nhưng các trò chơi vẫn còn là mối lo ngại lớn ảnh hưởng đến các em. Lứa tuổi này định hình nhân cách, lối sống một cách nhanh chóng nhưng dễ thay đổi trong điều kiện tự lập hơn, ít chịu ràng buộc từ gia đình hơn. Nếu không may, chọn nhầm bạn bè hoặc sa đà vào các trò chơi nguy hại, mọi thứ sẽ đi theo chiều hướng xấu, khó kiểm soát mà ngày nay nhiều bậc phụ huynh vẫn "đau đầu" về con cái của họ. Vì vậy, trước khi rời khỏi gia đình đi học xa nhà, bắt đầu một bước ngoặc quan trọng mới, lứa tuổi này cần được trang bị tính tự lập, biết cách làm chủ bản thân và cân bằng cuộc sống. Các em có thể chọn các trò chơi mới nhưng cần sàng lọc và khống chế thời gian, tránh đam mê quá thái thì việc chơi vẫn có thể có những bổ ích nhất định cho việc học cũng như cho tư duy, sức khỏe, nhân cách, lối sống của các em.
Và đối với người đã trưởng thành, việc chơi và học không còn là vấn đề khi họ đã làm chủ được bản thân, biết tìm được niềm vui trong công việc, biết rõ mình đang làm những gì và tự chịu trách nhiệm về việc mình đã làm. Ở đây, khái niệm "trưởng thành" nên được hiểu là người có khả năng tự nuôi sống mình, chăm lo cho những người xung quanh và tham gia hoạt động xã hội, nghề nghiệp. Khi một bạn trẻ trưởng thành theo đúng nghĩa trên, gia đình, nhà trường và xã hội đã thành công trong việc đào tạo ra một con người có nhân cách vững vàng với đầy đủ những ký ức tốt đẹp về thuở còn thơ cắp xách đến trường cùng những bài học và những trò chơi nhớ mãi./.
Ngô Hữu Dũng
